Nou dat dit verby is, is dit moontlik om vir eers te dink aan wat NIE gebeur net nie.
Die Sopranos was op Televisie vir 9 jaar - van 1999 to 2007, versprei oor 6 seisoene.
Die Soprano kinders - AJ & Meadow - begin as skoolkinders en eindig as grootmense. Anders as wat mens sou verwag was daar vir hulle geen "coming of age" nie. Nie een van die twee het 'n tough guy geword, die Mafia ge-join of reject nie. Hulle bly maar net sukkelende jong mense.
Die storie gebruik die situasie van diknek Tony Soprano, die New Jersey Mafia Boss, wat na 'n psigiater gaan om van sy paniekaanvalle ontslae te raak. Sy sessies duur - aan en af - tot heel aan die einde van die show. Hy kerm deurentyd aan Dr Jennifer Melfi (Lorraine Bracco), dat dit alles 'n "jerkoff" is, maar kom elkgeval elke keer terug vir meer.
Die eerste deel van die Sopranos word oorheers deur die haatlike verhouding tussen Tony en sy ma. Wie weet wat van die reeks sou geword het as die aktrise Nancy Marchand nie in die 3de seisoen gesterf het nie. In sy terapie sessies praat hulle tot die dood toe oor sy ma-issues.
En tog kom daar geen katarsis uit die terapie nie. Sy laaste besoek eindig met die Dokter wat hom uitskop. Sy het tot die slotsom gekom dat sy vir hom 'n "enabler" geword het - psigopate gebruik terapie as 'n manier om die nabootsing van empatie "aan te leer" - en hulle con-artist skills op mense te slyp.
Nerens in die 86 episodes van die Sopranos word "ware liefde" ontdek nie, Daar is geen enkele verhouding van waarde wat vorm nie (hoe tydelik ook al). Waarskynlik die mees komplekse karakter is Tony se suster Janice (Aida Turtorro), wat verskeie kere verloof is en trou. Haar laaste woorde in die laaste episode, op haar man se begrafnis, aan Tony, is "I cannot eat cake, I need to start dieting to catch my next husband".
Geen "coming of age", geen self-insig, geen liefde.
Ook geen prestasie nie - niks besonder word vermag nie. Die mob lyk soos 'n helse lot werk en baie risiko vir nie te veel nie.
Tony se nefie Christopher droom van 'n lewe in movies. Hy kry dit uiteindelik reg om met die finansiele hulp van Tony en ander 'n horror fliek te maak- "Cleaver". Maar "Cleaver" kom en gaan en verdwyn stadig in die verlede. In die hospitaal, na Christopher se lykskouing, kry die familie 'n pakkie met sy persoonlike items, sy klere en 'n pet wat hy gedra het met die "Cleaver" logo.
Carmela Soprano, Tony se vrou, neem hom terug na 'n brutale nuweliksopbreking, op voorwaarde dat hy haar besigheid finansier. Maar haar besigheid sukkel en sy praat nie verder daaroor nie. Hulle verval maar weer in die ou patroon.
Ironies genoeg, vir 'n storie van hierdie aard, gaan dit ook nie om wraak en vergelding nie. Tony se Oom "Junior" probeer twee keer in die reeks om hom te vermoor, een waarna hy in kritiese toestand in die hospitaal is. Tog weier hy om teen sy oom op te tree.
Ook geen grappies en wisecracks nie. Geen cool dialoog nie.
Dis 'n soort anti-storie wereld.
Die ou Griekse tragedie skrywers het besef dat groot drama met enkele sinne geskep kan word, as dit reg gekies word.
Die Sopranos kry dit reg, episode na episode, om binne die raamwerk van hierdie gestolde, pitiless wereld groot oomblikke te skep.
Dr Melfi, Soprano se psigiater word verkrag. Sy luister na Tony se gesanik maar vertel nooit vir hom wat met haar gebeur het nie. Wanneer haar aanvaller losgelaat word, oorweeg sy om Soprano te vra vir wraak. Hy kan sien sy het iets op die hart, en vra haar "Do you have something you want to say?". Sy oorweeg en antwoord "No".
Daar is 'n oomblik waar Tony sy ma herinner dat sy sy pa se droom (om na Vegas te trek) laat sterf het deur te dreig om haar kinders in die bed te versmoor. Sy kan glad nie so iets onthou nie. Waarna hy sê "You know ma, you were the real gangster. Not me and dad."
Daar is 'n episode waar een van Tony se manne vir hom 'n som geld aanbied as hy hom sou toelaat om na Florida te trek met sy gesin en af te tree. Tony sê hy sal dit oorweeg maar dink nooit weer daaroor nie. 'n Tussenganger sê later vir die man dat dit onmoontlik is. Daar is geen "aftrede" uit hierdie wereld nie.
Die arme man het nie die moed om vir sy vrou te vertel nie. Hy hang homself, met 'n seeskulp wat hy in sy vuis vasklou. Hy weet dat sy gesin na sy dood sal mag trek na Florida.
Vir baie lank probeer Tony om sy psigiater te verlei. Sy weier altyd en wanneer hy vra waarom sy nie wil nie - wat is fout met hom - sê sy eenvoudig "In this room I do not judge you. If we were to date, that would end. I would judge you." Dis die einde daarvan.
Die beroemde laaste toneel van die Sopranos |
Die Sopranos het onvoorspelbaar gebly tot die laaste oomblik, en eindig sonder 'n einde.
Die Sopranos gaan oor die water wat van die eend se rug af rol.
Daar is 'n toneel in die fliek, The Godfather, Part 3, waar Michael Corleone (Al Pacino) die Kardinaal in die Vatikaan besoek. Terwyl hulle praat, steek die Kardinaal sy hand in 'n fontein en haal 'n klip uit
Look at this stone. lt has been in the water for a very long time, but the water has not penetrated it. Perfectly dry. The same thing has happened to men in Europe. For centuries they have been surrounded by Christianity, but Christ has not penetrated. Christ doesn't live within them.
Mnr Rautenbach, die laaste aanhaling oor die klip – oor die mens wat soos ’n klip is, ’n klipkop is – laat my dink aan die malspul tans in Europa rondom religieuse fundamentalisme.
AntwoordVee uitDit laat my, soos gewoonlik, hy is baie speels, dink aan Derrida. Derrida dink oor denke. Of meer presies: Hy lewer demonstrasies/'n demonstrasie (o.a. via 'n wye verskeidenheid voortreflike voorbeelde) van denke. Denke is speels – as jy bereid is om dit raak te sien, wat natuurlik 'n ander storie is. Maar laat ek by my punt bly:
Derrida skryf in deel C. (die derde en laaste deel) in sy voorwoord provokatief getiteld (indien mens bekend is met sy oeuvre) “Provocation: Forewords” tot Without Alibi, ’n bundel tekste en toesprake wat Derrida in Amerika gelewer het en deur Peggy Kamuf vertaal en saamgebundel is:
((What) res(is)ts: what remains resists to be thought. Kamuf will have thus shown the way forward toward what remains for us to think beyond these signs, those of yesterday or today. What remains to be thought: the very thing that resists thought. It resists in advance, it goes out ahead. The rest gets there ahead of thought; it remains in advance of what is called thought.
For we do not know what thought is. We do not know what this word means before or outside of this resistance. It can only be determined from, in the wake of, what resists and remains thus to be thought. Thought remains to be thought.
The future-to-come, whose grammar is necessary here and imposes the very injunction of its “it is necessary”, has precisely the impossible-to-anticipate figure of that which comes, which is coming, which remains to come. Irreducible to calculation, program, project, subject, object, and anticipation, what is coming receive indifferently the names “event” or “other.” What remains to be thought remains to come and thus resists thinking.
’n Noukeurige lesing behoort dit duidelik te maak dat Derrida gelyktydig niks sê wat mens nie weet nie (wie weet nie die toekoms is Grieks/onberekenbaar/’n geheim nie) en iets ongehoord sê (wat oorbly om te dink is denke), of dalk ook maar net iets bevoorgrond wat mens dalk net ’n bietjie (moes) vergeet het (want om oor denke te dink is nie heeltemal maklik nie, dit is nie iets wat mens soos ‘n meteoor of molekule vanaf ‘n objektiewe posisie (op ‘n veilige afstand) kan bestudeer nie.
Die titels van die vyf hoofstukke van Without Alibi vertel dan ook al klaar ’n storie – Derrida se titels is altyd baie “telling”; dit behels:
1. History of the Lie: Prolegomena
2. Typewriter Ribbon: Limited Ink (2)
3. “Le Parjure,” Perhaps: Storytelling and Lying
4. The University Without Condition
5. Psychoanalysis Searches the States of Its Soul: The Impossible Beyond of a Sovereign
Cruelty
Vervolg:
AntwoordVee uitDalk is wat tans op die aarde gebeur rakende religie die simptoom van hierdie ding oor denke wat, uit die staanspoor, weerstand bied teen denke, oor denke wat denke altyd alreeds een voor is. Want: Hoe kan ’n mens begin dink oor wat in fundamentaliste te koppe aangaan? Watter geweldig storie moet daar afspeel ... Wie druk sulke stories in mense se koppe in? Vir watter rede? Waar kom dit vandaan? Waar begin en waar eindig dit?
Alhewel Derrida praat van doen “without giving in to the alibi” - oor hoe mens sonder verskonings kan klaarkom - is dit moeilik om nie in te gee om die skuld op universiteite te wil pak nie – dalk het hulle teveel, of te min, voorvereistes - Derrida se woorde is baie keer dubbelsinnig, gee dit altyd 'n "double take".
Ek dink aan Breyten Breytenbach se harde “no beating around the bush” [iets wat ek glo die nuwe Suid-Afrika se skoolsisteem meer kan by baat] woorde uit “Kleinreis deur ‘n vergete notaboekie” onlangs raakgelees op Versindaba:
“Poetry & Tradition / the poet as agent of disorder / can the ‘tradition’ of one culture introduce ‘change’ in another ? and on and on and on… / we get burdened with mediocre lecture from some 3rd-rate academic. no wonder there’s not more cross-fertilisation between East and West : these university dolts (one forgets that people work at university because they’re too stupid to survive in the outside world, or that university makes stupid – also thick-skinned and selfish)”
Dalk kan daardie (asof/als ob [vergelyk Kant]?!) voorgeskrewe vak, Akademiese Skrywerk – skryf is skryf, kies en rangskik, apartheid par excellence + bo-gemiddelde bestuursvermoë (soos beide op die pad en in besigheid, byvoorbeeld) – na Derrida ’n draai op die aarde gegooi het – ’n broadie gekap het? – net aangebied word deur mense wat ten minste ’n mini-verhandeling oor dekonstruksie en/of oor Derrida se oeuvre/werk/travail geskryf het. Oor die spoor/trace/truuk/tradisie/transaksie/vertaling/ensovoorts wat hy gelaat het. Vergelyk The Gift of Death and Literature in Secret oor wat hy skryf oor wat nog altyd en dalk vandag nog in ‘n meer intense vorm rondom die Koepel van Klip (“Dome of Rock”) aangaan. “Downright monotonous” sou mens kon sê in woorde van hom uit ’n ander konteks maar wat heeltemal goed werk hier, na regte die spyker op die kop slaan rakende wat ek hier probeer sê.
In die lig van die (malheid rondom) klip hier te sprake is die volgende twee skakels oor dit waarop Jesus sy kerk gebou het dan ook interessant – dit gaan oor Petrus se naam en die vertaling en die gebruik daarvan; die Griekse woord petra is ’n vroulike nomen wat (standvastige) rots beteken, terwyl die Griekse woord petros ’n manlike nomen is wat o.a. (beweegbare) klip beteken:
David Lasseter se “The Scriptures vs. Catholicism. Petra and Petros” - http://www.noeo.net/dd/Catholicism/Scriptures%20vs%20Catholicism/petra_&_petros.htm
Church of Christ se “Is The Church Built on “Petros” or “Petra”?” - http://www.trustingodamerica.com/Petra.htm
Rakende u gesit en “wonder [oor] wat om te maak van die 86 ure van [u] lewe waarin [u] die Sopranos sit en kyk het”: Hoe lyk dit met Derrida opswot (gee uself ‘n paar jaar, u sal sien u gaan sommer ook ’n groot hap Westerse filosofie in die proses vat – gelukkig is dit baie snaaks, soos Derrida keer op keer wys) en kyk die Sopranos dan weer?! Laat weet, ek stuur ‘n resep (BAIE MAKLIK) vir heerlike springmielies.