Die Pluimsaad Waai Ver

Wat is 'n Volk?

NP van wyk Louw - met al sy foute, onsekerhede, pretensies en wroegings - kon skryf in Afrikaans soos niemend anders nie.

Hy het 'n magiese gevoel vir die musiek van sinne gehad. Soos Shakespeare in Afrikaans, kon hy woorde aanmekaarsit in 'n manier wat onmiddelike gewig en visie daaraan gegee het.

Die Pluimsaad Waai Ver

Vier pragtige woorde met suggestie en misterie - wat beteken dit? 

Die volgende twee woorde is 'n alternatiewe titel vir hierdie Boere oorlog drama.

Bitter Begin

How great is that!

Pluimsaad gaan oor die Vrystaatse Boere President MT Steyn. Die ou man wat dit reggekry het om, saam met Generaal Christiaan de Wet, die grootste mensejagting in die geskiedenis te oorleef.

Brittanje het 200,000 Empire troepe op jag gehad vir Steyn en de Wet en geglo (teregterlik) dat die oorlog dadelik beeindig kan word deur Steyn te vang. President Kruger was reeds 'n banneling in Europa.

Des nieteenstaande is Steyn en de Wet nooit gevang nie: hulle was bittereinders. Hulle is uiteindelik deur hul eie volksgenote oortuig om gewilliglik oor te gee.

Pluimsaad gaan oor hierdie binnestryd tussen aanhou en ophou.

Dit begin met 'n Ou Vrou wat praat met die gehoor

Wat is 'n volk?

Uit stof en stof-in-tyd is ons gemaak:

Boere en knegte, trein masjiniste,

passers, labratorium-assistente,

motoriste, meisies in swemklere,

bestuurders, direkteure en rekenmeesters

meisies op voorblaaie en agter

op motorfietse; anoniem: 'n massa,

maar elkeen met sy naam en eie aard,

elkeen met sy kiesheid, wat 'n kuisheid kan word.

Die laaste toneel is Steyn wat terugdink aan wat hy gedoen en begin het

Voor Magersfontein het twee jong burgers na my toe gekom en gevra: "President, ons is bly ons gaan veg. Maar as ons doogeskiet word, hoe weet ons julle gaan nie bo-oor ons grafte oorgee nie - en ons Vrystaat sy vryheid verloor?"

En ek het belowe: Hierdie hand van my sal nooit 'n vrede onderteken wat die onafhanklikheid van die Vrystaat weggee nie.

En hulle het gesê: "Dankie President."

(pouse)

Hulle het albei kort daarna gesneuwel.

Ek is met 'n duur eed gebind. Ek is gebind aan al ons dooies onder die aarde.

'n Duur eed. Die pluimsaad waai ver: die gevolge van ons dade kring wyd uit en word gevoel vir jare en jare en jare.

Dis 'n oomblik van rekening wat wag vir almal wat oorlog begin, en dit oorleef.

Mary Chestnut, aan die verloor kant van die Amerikaanse Burgeroorlog, het geskryf

Woe to those that began this war, if they were not in bitter earnest.