Maandag, September 17, 2012

Strange Interlude

In die 1920s het Eugene O'Neill 'n lang weird eksperimentele en unieke drama geskryf: Strange Interlude.

Dit was die hele lewe van een vrou: Nina Leeds. Bo en behalwe al die usual teater-glamour het dit, vir die eerste keer sedert Shakespeare, die konsep van die soliloquy hergebruik. Die karakters op stage praat met mekaar en dan met die gehoor (die gehoor luister na wat hulle regtig dink).

Nina verloor haar geliefde in World War I, gaan deur 'n reeks affairs en teleurstellings en trou en word swanger met Sam, 'n goeie, veilige man.

In een horribale, seminale toneel met haar skoonma word sy gevra (indirek) om haar kind te aborteer, van voor af swanger te word met 'n ander man en die kind groot te maak asof dit haar man Sam sn is, sonder dat iemand ooit moet weet.

Nina is sprakeloos.


Haar skoonma glo dat haar manlike lyn 'n genetiese defek het en dat haar kleinkind mal gebore sal word en haar seun se lewe ruineer.


 I used to be a great one for worrying about what's God and what's devil, but I got richly over it living here with poor folks that was being punished for no sins of their own, and me being punished with them for no sin but loving much. Being happy, that's the nearest we can ever come to knowing what's good! Being happy, that's good! The rest is just talk!

Nina doen uiteindelik wat haar skoonma sê, deels uit vrees en horror en deels omdat sy in elkgeval 'n affair met Dr Ned Darrel wil hê.

En deur die jare wat verbygaan word die seuntjie groot voor die oe van hierdie drie mense: Ned, Nina en Sam.

Na haar skoonma se dood begin Nina in die geheim te ondersoek of daar regtig 'n "mal streep" in haar man se familie is - en vind niks. Enige teken dat Sam self mal gaan word? Na al die jare bly hy "as sane as a pig", sê sy bitter vir haarself.

Heel aan die einde reflekteer sy oor haar lewe

our account with God the Father is settled … afternoons of happiness paid for with years of pain … the only living life is in the past and future … the present is an interlude … strange interlude in which we call on past and future to bear witness we are living! …

Sondag, September 02, 2012

The Island of Dr Moreau


Toe hy 'n jong man was het HG Wells 'n visionere storie geskryf: The Island of Doctor Moreau.

Dis op een vlak 'n kinder-avontuur storie, geskryf in die laat 19de eeu, maar soos met die beste science fiction was dit ook 'n kyk van buite na die essensie van menswees op aarde - en gee my nog koue rillings 125 jaar later.

Dis 'n eenvoudige storie van 'n skipbreukeling wat op 'n eiland uitspoel.

Daar ontdek hy 'n wild reservaat van soorte, met die horribale, wrede Dr Moreau wat daaroor regeer en heeltyd aanvul met nuwe eksotiese spesies wat hy van buite invoer.

Die diere op die eiland kan praat en het onnatuurlike, menslike intelligensie, maar andersens is-en-lyk-hulle soos dood gewone diere.

[In al die movie en stage weergawes van die storie is hulle mense met Planet-of-the-Apes-agtige maskers, of mutasies tussen mense en diere. Dit is glad nie wat Wells ingedagte gehad het nie. Hulle is diere]

Dr Moreau, die prototipe mal wetenskaplike, het 'n spesiale serum ontwikkel wat die brein kapasiteit van diere ontwikkel tot dieselfde vlak as mense. Maar, daarmee saam voer hy 'n brutale program om "menswees" aan die diere te leer.

In een van die beroemde tonele van die storie skreeu Moreau, met sy pistool en sweep, op rituele wyse aan die diere

"What is the Law!"

waarop die diere, in een stem, antwoord

"Not to go on all fours, that is the Law. Are we not Men?"
"Not to suck up Drink, that is the Law. Are we not Men?"
"Not to eat Flesh or Fish, that is the Law. Are we not Men?"
"Not to claw the Bark of Trees, that is the Law. Are we not Men?"
"Not to chase other Men, that is the Law. Are we not Men?"

Om regop te staan en hulself te weerhou van hul normale liggaamlike instink is natuurlik 'n resep vir disaster en konflik, en daarin lê die raaisel van die storie - waarom is hierdie Law so belangrik vir Dr Moreau? Is dit hierdie dinge wat bepaal dat jy Mens is? En wat is die minimum "sosiale aanpassing:" wat nodig is om 'n groep spesies in vrede te laat saamleef, sonder dat hulle mekaar verorber?

Maar uiteindelik kry die diere hulle wraak en vermoor Moreau - maar wat nou? Is hulle vry, en vry van wat?

Met geen meer wonder serum nie, begin die diere terug te keer na hul natuurlike staat as wilde diere, en moet die laaste mens op die eiland 'n ontsnapping beplan voordat hulle wilde natuur kom verskeur.

Die groot oomblik van hierdie storie, vir my, is heel aan die einde, met die verteller terug in die beskawing.

Then I look about me at my fellow men, and I go in fear. I see faces keen and bright, others dull or dangerous, others unsteady, insincere; none that have the calm authority of a reasonable soul. I feel as though the animal is surging up through them; that presently the degradation of the Islanders will be played over again on a larger scale.

En dit is die groot visie: die aardbol aan die einde van die 19de eeu was 'n eiland sonder Dr Moreau. Nietzsche het sopas gesê "God is Dood". Die ou moraliteit was iets onnatuurlik en onnodig, en niemand wat dit verder sou forseer nie.

En wat nou? Wat lê voor?